ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਕਤਲ ਦੇ ਇੱਕ ਕੇਸ ਵਿੱਚ 25 ਸਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ ਬੀਤੇ ਦਿਨ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਤੋਂ ਨਿਆਂ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1994 ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਨਾਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਸਟਿਸ ਐਮ.ਐਮ ਸੁੰਦਰੇਸ਼ ਅਤੇ ਜਸਟਿਸ ਅਰਵਿੰਦ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਬੈਂਚ ਨੇ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, ‘ਹਰ ਪੜਾਅ ‘ਤੇ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਅਣਗਹਿਲੀ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।’ ‘ਅਪੀਲਕਰਤਾ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਨਿਆਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਪਹਿਲੇ ਗੇੜ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ, ਉਸਦੀ ਨਾਬਾਲਗ ਹੋਣ ਦੀ ਪਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਸ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਅਪੀਲ, ਰੀਵਿਊ ਪਟੀਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਿਊਰੇਟਿਵ ਪਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਰਹਿਮ ਦੀ ਪਟੀਸ਼ਨ ‘ਤੇ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ 2012 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਉਮਰ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਸ਼ਰਤ ਨਾਲ ਕਿ ਉਸਨੂੰ 60 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹੋਣ ਤੱਕ ਰਿਹਾਅ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਉਸਦਾ ਓਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦੀ ਉਮਰ 14 ਸਾਲ ਸੀ।
ਉਸ ਨੇ ਆਰ.ਟੀ.ਆਈ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਇਹ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਨਾਬਾਲਗ ਲਈ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ, ਉਸਨੇ 2019 ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੀ ਰਹਿਮ ਦੀ ਅਪੀਲ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪਟੀਸ਼ਨ ਖਾਰਜ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਰੁਖ ਕੀਤਾ। “ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇਹ ਦੱਸਾਂਗੇ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕੇਸ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਪੀਲਕਰਤਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗਲਤੀ ਕਾਰਨ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਆਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮੁੜ ਜੁੜਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਸਮਾਂ ਜੋ ਉਸਨੇ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਨਹੀਂ, ਕਦੇ ਵੀ ਬਹਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਅਨਪੜ੍ਹ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਸਿਖਰਲੀ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਊਰੇਟਿਵ ਪਟੀਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਸੁਣਵਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਬਾਲਗ ਹੋਣ ਦੀ ਪਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਠਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।
ਬੈਂਚ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਬਾਲ ਨਿਆਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਉਪਬੰਧਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਯੋਗ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ‘ਰਿਕਾਰਡ ‘ਤੇ ਦਾਇਰ ਹਿਰਾਸਤ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਤੋਂ, ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਪੀਲਕਰਤਾ ਲਗਭਗ 25 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੈਦ ਕੱਟ ਚੁੱਕਾ ਹੈ,’। ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਜਿਸ ਦੇ ਕਈ ਉਪਨਾਮ ਸਨ, ਘਰੇਲੂ ਨੌਕਰ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 62 ਸਾਲਾ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਸ਼ਿਆਮ ਲਾਲ ਖੰਨਾ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ), ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਬਿਸ਼ਨਾ ਮਾਥੁਰ (67) ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਸਰੀਤ ਖੰਨਾ (27) ਨੂੰ 15 ਨਵੰਬਰ 1994 ਨੂੰ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ‘ਚ ‘ਖੁਖਰੀ’ ਅਤੇ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ 1999 ਵਿਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਕ ਹੋਰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਿਤੇਸ਼ ਨੂੰ ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
