ਰਿਆਦ : ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ‘ਚ ਹੱਜ ਲਈ ਗਏ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ‘ਚ ਸਾਊਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ‘ਤੇ ਹੱਜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਾਊਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਬਿਆਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਇਕ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਹੱਜ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਖਾੜੀ ਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਹੈ ਕਿ ਅੱਤ ਦੀ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 1100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮੌਤਾਂ ‘ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਟਿੱਪਣੀ ਇਕ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਰਾਜ ਅਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾੜੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲਏ ਗਏ ਜੋ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਸਨ।’
ਅਧਿਕਾਰਤ ਬਿਆਨਾਂ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ, 1,126 ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਿਸਰ ਦੇ ਸਨ। ਸਾਊਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੱਜ ਦੇ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਅਸਤ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 577 ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਹੋਰ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ। ਤੀਰਥ ਯਾਤਰੀ ਉਸ ਦਿਨ ਅਰਾਫਾਤ ਪਰਬਤ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੀਨਾ ਵਿਚ ‘ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੂੰ ਪੱਥਰ ਮਾਰਨ’ ਦੀ ਰਸਮ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ 1.8 ਮਿਲੀਅਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 16 ਲੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ। ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ 577 ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਅੰਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਹੱਜ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੱਜ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਟਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਟਰੀ ਰਾਹੀਂ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰਮਿਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕਈ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਪਰਮਿਟ ਤੋਂ ਹੱਜ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਪੈਸੇ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਗਲਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੱਜ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਕੱਚੀ ਡਾਇਰੀ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੈਸੇ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਲੋਕ ਗਲਤ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਡਾਲਰਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਲੱਭਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਨੇ ਆਮ ਟੂਰਿਸਟ ਵੀਜ਼ਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਖਾੜੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਸਾਲ ਹੱਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਨ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਵੀਜ਼ੇ ਦੇ ਹੱਜ ਲਈ ਮੱਕਾ ਗਏ ਹਨ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯਾਤਰੀ ਵੀਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਗਲਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮੱਕਾ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਕਾਫੀ ਖਤਰਨਾਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੱਕਾ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਗਰਮੀ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਮਿਸਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲਗਭਗ 4 ਲੱਖ ਗੈਰ-ਰਜਿਸਟਰਡ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 650 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਿਸਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 630 ਕੋਲ ਪਰਮਿਟ ਨਹੀਂ ਸਨ।
